مناسبترین کود برای شوری زمین و اصلاح آن
ما در این مقاله به عوامل موثر بر شوری خاک و راههای برطرفسازی آن میپردازیم. شوری بیش از حد خاک کشاورزان را وا داشته تا به دنبال استفاده از کودهایی برای رفع این مشکل باشند.کشاورزان برای اصلاح خاک شور و آهکی از گوگرد، هیومیک اسید و یا روشهای دیگر استفاده میکنند. اما آنچه برای ما حائز اهمیت است این است که علائم خاک شور و ضررهای آن برای گیاهان و روشهای رفع آن را بدانیم.
شوری خاک کشاورزی چیست؟
یکی از مشکلاتی که امروزه بسیاری از کشاورزان با آن روبرو هستند شوری خاک است. وجود کمی نمک در خاک طبیعی است و تعداد زمینهایی که مقدار نمک آنها صفر است محدود هستند. با افزایش بیش از حد میزان نمک در خاک به اصطلاح خاک زمین شور است. بنابراین کشاورزان به دنبال راه حل مناسب یا استفاده از کودهای مناسب برای زمینهای شور میگردند. البته برخی گیاهان مانند یونجه، شبدر، پسته، ذرت، جو، چغندر و پنبه نسبت به شوری خاک مقاوماند. اما شوری خاک به بافت این نوع گیاهان نیز آسیب میرساند.
دلایل شوری خاک کشاورزی
قبل از اینکه با روشهای مناسب برای اصلاح زمینهای شور آشنا شویم، ابتدا باید عوامل شوری خاک را شناسایی کنیم و با ارائه راهحلهای مناسب از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنیم. این عوامل عبارتند از:
- آبیاری زیاد و نامنظم زمینهای کشاورزی
- استفاده از روشهای سنتی آبیاری
- آبیاری زمین با آب شور
- استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی
- کاشت زمین کشاورزی به صورت پی درپی و عدم استراحت زمین
- نداشتن زهکشی خاک و شخم نزدن خاک
- استفاده از کودهای نامناسب برای رفع شوری خاک
شوری خاک چگونه باعث آسیب به گیاهان میشود؟
به صورت طبیعی مقدار کمی نمک در خاک وجود دارد و خاکی که مقدار نمک در آن صفر باشد بسیار محدود است. خاکی که حاوی مقدار زیادی نمک باشد برای کشت گیاهان و درختان مناسب نیست. وجود مقادیر زیاد نمک در خاک باعث تغییر پی اچ خاک و آسیب به گیاهان میشود. این موضوع باعث از بین رفتن گیاه و عدم رشد گیاه میشود. اما باید بدانیم چه عواملی باعث شوری خاک میشوند و چه آسیبهایی به گیاه وارد میکنند
- ریشه مقدار کمی آب جذب میکند
- رشد گیاه را کم میکند
- رشد ریشه را متوقف میکند
- گیاهان در برابر بیماریها و آفتها مقاومت کمی پیدا میکنند
- فرسایش بافت خاک زیاد میشود
- درختان و گیاهان به آبیاری بیشتری نیاز دارند
نحوه تشخیص شوری خاک
تشخیص خاک شور از روی ظاهر و بافت خاک برای یک کشاورز با تجربه ممکن است. اما بهترین راه تشخیص خاک شور انجام آزمایش است. با استفاده از این روش گیاهان مناسب زمینهای شور و مواد مورد نیاز خاک را میتوان شناسایی کرد.
انواع خاک شور کشاورزی
با درجهبندی خاک کشاورزی بر حسب میزان نمک موجود در خاک بهتر میتوان در بارهی نوع محصول مناسب یا درمان شوری خاک تصمیم گرفت.
درجه صفر: نمک موجود در این خاک صفر است که این نوع خاک بسیار است.(لوبیا)
درجه یک: نمک موجود در این خاک متوسط است که برای رشد برخی گیاهان مفید و برای برخی گیاهان مضر است.(کاهو)
درجه دو: میزان نمک موجود دز خاک زیاد است. این نوع خاک مناسب رشد گیاه نیست و حتی گیاهان مقاوم برای رشد نیازمند کودهای مخصوص برای رفع شوری خاک هستند.(پنبه)
درجه سه: میزان نمک موجود درآن از نوع درجه 2 بیشتر است و فقط با مصرف کود میتوان آن را اصلاح کرد. .(مثل انار)
با توجه به موارد فوق درباره درجهبندی خاک، کشاورزان میتوانند گیاهان مناسب با نوع خاک را انتخاب کنند و برای اصلاح خاک با کودهای کشاورزی اقدام کنند. شوری خاک و عدم اقدام به موقع برای اصلاح آن باعث از بین رفتن بافت خاک میشود. هنگامی که خاک در درجه اول و دوم است میتوان آن را با کودهای شیمیایی اصلاح کرد و گیاهانی را که به شوری کمتر حساساند را کشت کرد.
چگونه شوری خاک را میتوان از بین برد؟
نکته حائز اهمیت برای هر کشاورزی از بین رفتن نمک اضافی موجود در خاک است. از جمله راهکارههای موثر برای رفع شوری خاک عبارتند از:
- استفاده از کود: کودهای هیومیک اسید و کودهای ارگانیک از جمله کودهای مخصوص این کار هستند.
- برنامهریزی منظم برای آبیاری: استفاده از روشهای آبیاری مناسب و نوین مثل آبیاری قطرهای و استفاده از سوپرجاذبهای کشاورزی برای کم کردن میزان تبخیر آب از خاک، ابیاری بیش از حد و کم کردن فاصله آبیاری
- استفاده از کشتهایی که مواد آلی خاک را افزایش میدهند: مواد آلی نمک موجود در خاک را کاهش میدهند و علاوه بر استفاده از کودها برای اصلاح خاک از کشتهایی مثل شبدر میتوان استفاده کرد.
- زهکشی مناسب خاک: زهکشی عمیق باعث تجمع نمک در لایههای زیرین خاک میشود و کشت گیاه در لایههای بالایی خاک است
- افزودن ژیبس به خاک: ژیپس باعث تبدیل کربناتها و بیکربنات سدیم به سولفات میشود و از شوری خاک میکاهد.
- یک روش نوین برای برطرف کردن شوری خاک استفاده از سوپر جاذبهای کشاورزی است
شوری خاک یکی از عوامل محدودکننده رشد گیاهان است. یکی ازروشهای که شوری خاک را کاهش میدهد. استفاده ازسوپرجاذب کشاورزی است .سوپرجادذبها مانند یک آب انبار عمل میکنند و در موقع نیاز ریشه آب را به گیاه میدهد. سوپرجاذبها اجازه نمیدهند آب به اعماق زمین نفوذ کند و درصد زیادی از آب را برای ریشه گیاه نگهداری میکنند.
مزایای استفاده از سوپرجاذب کشاورزی برای کاهش شوری خاک
- شوری خاک باعث کاهش رطوبت خاک میشود اما استفاده از سوپرجاذب رطوبت خاک را دو برابر افزایش میدهد این روش با کنترل رطوبت سطحی خاک سبب عدم انتقال نمک به لایه های زیرین و منطقه رشد ریشه میشود.و باعث رقیق شدن غلظت املاح خاک میشود و اثر شوری خاک را کاهش میدهد.
- شوری خاک روی اندام هوایی، وزن ،برگ و سایر بخشهای گیاه اثر منفی دارد و استفاده از سوپرجاذب اثرات منفی شوری خاک روی گیاه را کاهش میدهد.
- شوری باعث افزایش عناصر سدیم، منیزیم و کاهش پتاسیم و کلسیم گیاه میشود ولی استفاده از سوپرجاذب تا حدودی از افزایش این عناصر جلوگیری میکند.